Tweeënveertig noodwoningen en een buurthuis die na de watersnoodsramp in 1953 door het buitenland aan ons land werden geschonken worden een Rijksmonument. Tenminste, als het aan de Raad voor Cultuur ligt.
De raad brengt op verzoek van demissionair minister Bruins van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap advies uit over het concept aanwijzingsprogramma Geschenkwoningen Watersnoodramp 1953.
Volgens de raad vertegenwoordigen de geschenkwoningen als geheel een belangrijke cultuurhistorische waarde die behouden en beschermd moet worden. De woningen laten zien hoe breed de hulp na de ramp reikte – tot ver buiten de Nederlandse landsgrenzen – en geven erkenning aan de grote betekenis die deze huizen nog altijd hebben in hun omgeving.
De Watersnoodramp van 1953 kostte 1836 mensen het leven. Meer dan 165.000 hectare land kwam onder zout zeewater te staan, tienduizenden dieren verdronken en duizenden woningen en boerderijen werden zwaar beschadigd of verwoest.
Internationale hulp
Na de ramp kwam er een indrukwekkende stroom aan internationale hulp op gang. Een bijzondere internationale gift betrof de geschenkwoningen, houten prefab-woningen van hoge kwaliteit die kort na de ramp werden geschonken door Noorwegen (326 stuks), Zweden (230 stuks), Denemarken (72 stuks), Finland (15 stuks), Oostenrijk (206 stuks) en Frankrijk (1) voor de evacués uit de getroffen gebieden.
Straatje erbij
De woningen kwamen als bouwpakketten naar Nederland en werden opgebouwd in Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Brabant. Ze waren veelal vrijstaand, geplaatst op royale percelen, goed geïsoleerd en voorzien van dubbele ramen en verwarmingssystemen. Op verzoek van de donorlanden werden ze in ensembles geplaatst, aan de rand van de bebouwde kom in straatjes met vaak namen die aan het schenkende land refereerden, zoals Ingridstraat, Koning Haakonstraat of het Weense Plein.
Veel geschenkwoningen zijn inmiddels ingrijpend gerenoveerd en/of versteend. Van alle nog bestaande geschenkwoningen zijn de vijf meest relevante, karakteristieke en gaaf behouden gebleven ensembles van Noorse, Zweedse en Finse geschenkwoningen geselecteerd om te worden voorgedragen als rijksmonument. Daarnaast is een solitaire Oostenrijkse geschenkwoning in Renesse geselecteerd. De Deense woningen zijn te zeer aangetast om te kunnen worden aangewezen als rijksmonument.
'De geschenkwoningen staan symbool voor solidariteit en onderlinge hulp in Europa', aldus Kristel Baele, voorzitter van de Raad voor Cultuur. 'Juist in deze tijd mogen we dat verhaal koesteren en doorgeven.'
Nationale solidariteit
Hoewel geen onderdeel van een ensemble geschenkwoningen heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed op verzoek van de gemeente Tholen aanvullend een dorpshuis geselecteerd. Dorpshuis ‘Holland Huis’ werd na de ramp aan de gemeenschap van Scherpenisse geschonken door een groep boeren uit Noord-Holland en getuigt van de nationale solidariteit.
