Interview Ton Hillen, Heijmans: 'We hebben het lek boven'

Het is lang geleden dat ik de oprijlaan van de hoofdzetel van Heijmans in Rosmalen opdraaide. Er is ook veel veranderd. Was er vroeger – in mijn herinnering – een soort nederzetting van lage semipermanent-achtige bouw, nu staat er een prachtig duo van krachtige gebouwen, een bedrijf uit de top-3 van de Nederlandse bouwconcerns meer dan waardig.
Heijmans is een groot nationaal bedrijf, heeft Brabantse roots en had tot voor kort ook belangen in Europa. Beursgenoteerd, niet altijd een vlekkeloze groei en onlangs flinke problemen opgelost met een aantal grote projecten. Gelukkig is het bedrijf nu in veel rustiger vaarwater gekomen, en dat komt niet in het minst door de betrokken leiding van de realistische en mensgerichte ceo, Ton Hillen.

Familiebedrijf
Hillen komt uit een aannemersfamilie. Zijn vader is gerelateerd aan Hillen & Roosen, een oude naam uit Amsterdam. Ton Hillen is opgegroeid in Het Gooi en verhuisde op z’n 12e naar Putten. Hij kwam daar als rooms-katholieke jongeling in een wat andere wereld terecht, maar is er niet minder van geworden. Op de Veluwe doorliep hij met wisselend succes diverse scholen en behaalde uiteindelijk het HTS-diploma Weg- en Waterbouw. Hij bleef tot begin jaren ’90 in Putten wonen, en verkaste daarna naar het Brabantse land.
Zijn eerste baan kreeg de jonge ingenieur bij BAM. Hij leerde daar op de bouwplaats dingen die een aankomend uitvoerder/bedrijfsleider moet weten en kunnen. Toch trok de ontwikkelingskant hem ook, regie voeren over het vastgoed waaraan de markt behoefte heeft. Aan de knoppen zitten. Zo komt Hillen in dienst van Obdeijn Projectontwikkeling te Deventer. De markt loopt lekker, ook in het oosten en Hillen verbreedt zijn blik. Hij komt in aanraking met Jacques van den Hoven, toen eindverantwoordelijk voor de projectontwikkeling van Heijmans en ook Neprom-voorzitter.
Hillen wordt overgehaald naar Heijmans te komen en krijgt de leiding over de projectontwikkeling in het noorden van het land, met als basis de bestaande activiteiten van het net overgenomen Koops Wijster. Heijmans was toen al een centraal geleid bedrijf met ruime decentrale bevoegdheden. ‘Dat functioneert, zolang het geheel maar transparant is’, zegt Hillen. Het gaat goed in het noorden, en dat blijft niet onopgemerkt in Rosmalen. Hillen loopt inmiddels tegen de 40, en is klaar voor een volgende stap. Uitbouwen van de vestiging Almere wordt zijn taak. Het is dan rond 1997 en hij brengt de omzet daar geleidelijk naar ƒ 80 mln. In totaal draait het bedrijf dan ƒ 350 mln in de projectontwikkeling.
Heijmans is sinds 1993 beursgenoteerd en wil groeien. In 2001 neemt het IBC over. Hillen komt dan in de divisiedirectie vastgoed. Een moeilijk begin, want de samenwerking tussen de twee bedrijven valt niet mee. Beide Brabantse bedrijven hebben een verschillende cultuur. IBC is harder, bijna uitsluitend zakelijk. Bij Heijmans hangt nog de sfeer van een mooi familiebedrijf, met veel meer gevoel voor de mens achter de medewerker, een houding die Hillen nog steeds uitstraalt. Het Heijmans van nu is een balans tussen beide.
Het concern heeft begin 21e eeuw drie divisies: Infra, Bouw & Techniek en Vastgoed. Heijmans presteert goed. Projectontwikkeling/vastgoed loopt als een trein, met als hoogtepunt in 2008 € 1 mrd omzet en met fantastische resultaten. Het behoort tot de absolute top in Nederland.

Crisis
Maar dan komt de crisis als een wervelwind, en kun je diep wegzakken, zeker in de vastgoedsector. Woningen zijn ineens onverkoopbaar, plannen blijken niet haalbaar, investeringen worden afgewaardeerd, banken trekken aan de noodrem en ga zo maar door.
Persoonlijk heb ik het in 1979/1980 meegemaakt, toen ik verantwoordelijk was voor alle koopwoningen van Wilma. De laatste crisis volgde ik vanaf de tribune, maar ik voelde mee met al die vastgoedmannen/vrouwen en wist wat er in hen omging.
De vastgoedomzet bij Heijmans bereikt een dramatisch dieptepunt: van € 1 mrd naar € 150 mln; van 3800 woningen naar 1000; commercieel vastgoed, voorheen € 200 mln: geheel van de kaart geveegd.
Hillen is sinds 2006 voorzitter van de directie en samen zetten ze de schouders eronder. Hij geniet het volste vertrouwen van de RvC en wordt in 2008 benoemd in de concerndirectie die, inclusief de raad van bestuur, uit vijf mensen bestaat.
Tot overmaat van ramp zijn er ook problemen met de bouw van het Shell-kantoor en is snel ingrijpen eerste prioriteit, maar wel met verstand. Er komt een herstelplan, met als hoeksteen vastgoed nieuwe stijl. De vastgoeddivisie gaat met 190 van de 330 mensen in afgeslankte vorm door. De Infra-sector is zwaar geraakt. Er komen nog wel wat spoedprojecten van minister Eurlings, maar zonder follow-up. Het is 2011/12 als Heijmans de bodem in de emmer met kansen kan zien. Er worden nog uitzonderlijke projecten aangenomen met hoge risico’s en lage marges om de mensen aan het werk te houden en het tij te keren, maar dat werkt om verscheidene redenen eerder averechts.

Herstel
Hillen treedt in 2012 toe tot de RvB. Heijmans heeft in die periode goed geprofiteerd van de opdrachten van corporaties en vooral beleggers, die gewoon doorgaan met hun plannen. Voor de grondposities werden strategische oplossingen gezocht en gevonden. Het bedrijf herstelt snel.
Toch zijn er ook zorgen. De hiervoor genoemde projecten die werden aangenomen tegen lage marges vallen tegen en kennen tegenslag. Hillen noemt enkele voorbeelden, zoals de Drachtsterweg in het noorden en de Energiefabriek Tilburg. De financiële parameters staan onder grote druk. In die moeilijke tijd (2016) krijgt Ton Hillen het roer in handen. Hij wordt ceo van Heijmans en moet nog meer problemen oplossen, zoals de N23 in Noord-Holland en de Wilhelminasluis in Zaandam.
Je lost ze niet op door ze op een hoop te gooien, vindt Hillen. ‘Zo van, dat zal wel een keer beter gaan in de massa. Dat gaat mis met de banken en de opdrachtgevers. Nee, om ieder project komt een hek en we bedenken met belanghebbenden een gerichte oplossingEn zo geschiedde.
Heijmans zet in op focus, discipline en excellence. In 2016 worden de laatste belangen in het buitenland (België, Duitsland) verkocht wegens gebrek aan synergie, want extra liquiditeit is noodzakelijk. Er worden nieuwe financieringsafspraken gemaakt met de banken en de ceo krijgt de zaak redelijk op orde. In 2017 komt het bedrijfsresultaat uit op € 30 mln (inclusief winst van de verkoop van buitenlandse ondernemingen).

Speerpunten
Dan ben je er echter nog niet. Hillen is met veel dingen bezig, maar volgens mij springen er twee uit: aandacht voor de mensen in het bedrijf en innovatie. Die aandacht heeft een doel, want de basisprincipes voor Heijmans-medewerkers zijn: eigenaarschap (voor iedereen een verantwoordelijkheid die bij hem past; niet jij, maar ik!); resultaatgericht (niet werken om het werken, maar met een duidelijk gezond ondernemingsdoel) en samenwerking (want 1+1 is nog steeds 3). Communicatie, transparantie, neuzen de goede richting op, wederzijds begrip en respect horen daar allemaal bij.
Zo is er de nieuwe bedrijfsstrategie, die bestaat uit drie speerpunten:
(1) Verbeteren, van de aspecten veiligheid, cultuur en voorspelbaarheid. En als je de schermen in de hal ziet en de talloze mooie voorlichtingsfilmpjes, dan zijn dat geen loze kreten.
(2) Verslimmen, vooral op de gebieden digitaal en datagedreven diensten.
(3) Verduurzamen, intern en extern, met als headlines energie, materialen en ruimte.
Heijmans is van oudsher een innovatief bedrijf. Vroeger waren er al goede contacten met de TU Eindhoven en ook de opleidingen van managers op Nyenrode droegen daaraan bij. Onder andere vindingen in de wegenbouw, geavanceerde domotica en beheersoplossingen waren het resultaat. Recente voorbeelden zijn de met zonne-energie verlichte fietspaden, de waarschuwingslampen voor auto’s bij fietsoversteekplaatsen (Bikescout), de sensoren in bruggen die voortdurend de kwaliteit meten, de interactieve registratie van werkplekgebruik en BeSense, dat in gebouwen meet en indicaties geeft over aantallen mensen, luchtkwaliteit, etc.

Logistieke pilot
Een mooi project op grotere schaal met waarschijnlijk veel potentie is de logistieke pilot in Amsterdam, samen met PostNL. Heijmans heeft een apart onderhoudsbedrijf. De club doet beheer en planmatig onderhoud in de sectoren Bouw en Techniek. De logistiek achter die activiteiten is immens complex, want elke dag moeten voor enorm veel klussen personeel, materieel en benodigde materialen precies op het juiste tijdstip op locatie aanwezig zijn. Die logistiek wordt nu nog per klus gecoördineerd door alle toeleveranciers en subcontractors, redelijk gefragmenteerd dus. Monteurs geven aan wat zij nodig hebben, en bijvoorbeeld de Technische Unie stopt het benodigde materiaal ’s nachts in de Heijmans-bus, die ergens in een woonwijk in de provincie staat. Om vijf uur rijdt de monteur naar de grote stad, maar raakt verzeild in verkeersopstoppingen, kan zijn bus niet goed kwijt etc.
In het altijd drukke Amsterdam zijn nu logistieke punten ingericht waar toeleveranciers – en straks ook subcontractors – in de vroege ochtend materialen afleveren, al in pakketten en geadresseerd. PostNL haalt de lading op en voegt die toe aan de reguliere pakkettenrondes. De materialen worden tijdig bezorgd bij de bedrijven waar onderhoud moet worden gepleegd. De monteurs kunnen zo – in principe zonder stress – met het openbaar vervoer naar Amsterdam. En wat veel belangrijker is: het is heel goed voor het milieu, het scheelt op den duur veel geld en de mensen varen er zeker wel bij. Straks gebeurt het ook datagestuurd. Een ontwikkeling die gewoon moet slagen!

Jaarcijfers
Onlangs presenteerden de grote (beursgenoteerde) bouwers hun resultaten en verhalen. Altijd spannend, zeker in moeilijke tijden, zegt Hillen. ‘Maar gelukkig is het lek boven en gedicht, en ik ben voor nu tevreden en positief gestemd over de toekomst. Belangrijk is dat het bedrijf weer gezond is en dat we met vertrouwen de toekomst ingaan. Alle activiteiten, Vastgoed, Bouw & Techniek en Infra zijn winstgevend. Vastgoed, in 2008 als hoeksteen aangemerkt, draagt het meeste bij. Het bedrijfsresultaat is € 43 mln bij een omzet van € 1,58 mrd. De orderportefeuille bedraagt € 2 mrd. De nettowinst is € 20 mln, en die wordt logischerwijs op dit moment gebruikt om de schuldenpositie te verbeteren.’
Hillen vertelt dat Heijmans veel heeft geleerd in de laatste 10 jaar. ‘We zijn veel voorzichtiger, vooral met grootschalige projecten . Resultaat gaat echt voor omzet. En in het vastgoed kopen we zeker geen koude grond voor warme prijzen. We worden vaak gekozen om onze concepten en aanpak, gericht op het maken van een gezonde leefomgeving, dat is het mooiste.’
Als ik dan de vesting verlaat en op de A2 naar het noorden rijd, dan denk ik: Ton, je hebt de zaak inderdaad mooi op orde. Respect!

Ton Hillen
Na het behalen van zijn HTS-diploma begint Ton Hillen (1958) bij BAM en later kiest hij voor Obdeijn Projectontwikkeling. Vervolgens stapt hij over naar Heijmans en krijgt hij de leiding over de projectontwikkeling in het noorden van het land. Daarna krijgt hij de leiding over de vestiging Almere, komt in de divisiedirectie vastgoed en wordt voorzitter van de directie. Hij treedt in 2012 toe tot de RvB en is sinds 2016 ceo van Heijmans.

Profiel Anne Bodzinga
Anne Bodzinga is voormalig topman van BPF Bouwinvest. Op zeer persoonlijke wijze voert hij gesprekken met grootheden uit de bouw- en vastgoedwereld en zij die dat gaan worden.