Op tal van plekken in ons land is er nauwelijks meer ruimte op het elektriciteitsnet voor nieuwe aansluitingen van bedrijven en particulieren. De logistieke brancheorganisatie Dilas pleit voor dispensatie binnen de huidige regulering om smart energy hubs mogelijk te maken.
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 3, 22 maart 2024
Over het vestigingsklimaat in ons land is het nodige te doen. Traditiegetrouw dreigen grote bedrijven er in het seizoen van de jaarcijfers mee om met hun hoofdkwartier ons land te verlaten, in dit geval ASML en Boskalis. Voor veel bedrijven die zich hier juist wél willen vestigen of willen uitbreiden, is er op hetzelfde moment echter even helemaal geen plek meer, omdat het elektriciteitsnet overbelast is.
Veel leden van Dilas, de jonge brancheorganisatie van industrieel en logistiek vastgoed, hebben in de dagelijkse praktijk met dit probleem te maken, vertelt woordvoerder en programmamanager Tom Runhaar. ‘We zijn het uithangbord van een voor ons land erg belangrijke sector, en ons ledenaantal is de afgelopen jaren flink gegroeid. In diezelfde periode zijn ook de wachtlijsten voor een stroomaansluiting langer geworden. Op veel plekken krijgen bedrijven nu te horen dat er voor hen door de netcongestie geen plek is en dat ze over vijf tot zes jaar nog maar eens moeten terugkomen.’
En dat is dan nog optimistisch ingeschat. In zijn recente jaarverslag meldde netbeheerder Alliander dat er nog zeker tien jaar files op het elektriciteitsnet zullen zijn. Een tekort aan technisch personeel, langlopende procedures, onvoldoende beschikbare ruimte in de openbare omgeving en een gebrek aan systeemkeuzes zorgen ervoor dat de grootschalige aanleg en verzwaring van elektriciteitsnetten afgeremd wordt.
Lokale initiatieven
Dat is voor Dilas de aanleiding om meer aandacht te vragen voor de goede initiatieven die er al zijn om de netcongestie lokaal op te lossen. ‘Hierbij speelt de logistieke sector een leidende rol.’ Een van de leden van Dilas die hier veel mee te maken krijgt is Joulz, dat als leverancier van energie-infrastructuur wel vaker met dit bijltje heeft gehakt. ‘Er is geen nieuwe logistieke ontwikkeling meer te bedenken die niet helemaal is voorbereid op een dak vol zonnepanelen. 20% van die stroom is voor het bedrijf zelf, de overige 80% procent kun je prima een maatschappelijke functie geven, onder meer door te investeren in slimme energiesystemen.’
Dilas denkt bij die slimme systemen in het bijzonder aan Smart Energy Hubs, microgrids waarbij opwekking en opslag of verbruik met elkaar in balans zijn. Runhaar: ‘Dan heb je het niet alleen over zonnepanelen, maar bijvoorbeeld ook over een batterij voor opslag en over systemen die continu vraag en aanbod van opgewekte energie managen. Schiphol Trade Park bewijst dat het werkt. Dat draait al twee jaar vlekkeloos.’
Dat de logistieke (vastgoed)sector creatief is met energie bewijst ook de uitbreiding van bedrijventerrein Medel langs de A15 bij Tiel. Vorig jaar werden er kavels verkocht. Mét een bouwverplichting, terwijl bij voorbaat al duidelijk was dat een aansluiting op het elektriciteitsnetwerk er voorlopig niet inzit. Die omissie willen de kopers ondervangen met een eigen energieplan. ‘Logistieke ondernemers willen hun verantwoordelijkheid pakken’, aldus Runhaar. ‘De bedrijven organiseren als collectief hun eigen energievoorziening met zonnepanelen, batterijen en een gasturbine voor als er onvoldoende zelf opgewekte stroom beschikbaar is. Er wordt een nieuwe ring aangelegd die tijdelijk in beheer wordt genomen door Joulz, maar wel volgens alle standaarden van de netbeheerder, zodat deze later – zodra de netcongestie in dat gebied is opgelost – kan worden opgenomen in de netstroom van Liander. Maar het wachten is nu al tijden op goedkeuring van de toezichthouder. Dit levert flinke kosten en onzekerheid op voor de betrokken bedrijven.’
Verouderde wetgeving
De verouderde energiewetgeving zorgt er volgens Runhaar voor dat er vooralsnog ook met Smart Energy Hubs nauwelijks snelheid gemaakt kan worden. ‘De netbeheerders willen over het algemeen best meewerken aan smart grids, maar stuiten op de Autoriteit Consument & Markt, die het op grond van de oude regelgeving verbiedt. Er moet per bedrijf sprake zijn van een aansluiting op het hoofdnetwerk om de gebruikers leveringszekerheid te garanderen. Energie delen tussen bedrijven en bedrijven en consumenten is nog niet toegestaan. En dus stranden veel goede initiatieven in schoonheid’, aldus Runhaar. ‘Wij roepen overheid en toezichthouders op om meer ruimte te maken voor pilotprojecten, zoals bij Schiphol. Verleen bij dergelijke initiatieven dispensatie voor de verplichte aansluiting op het hoofdnetwerk zolang de nieuwe energiewet er nog niet is, en zolang er nog geen extra capaciteit op het netwerk is gecreëerd. Zodra die capaciteit er wel is, kun je een SEH alsnog volwaardig laten meedraaien.’
Het capaciteitsgebrek zit vooral op het middenspanningssegment, zeg maar de provinciale wegen, niet op het hoofdnetwerk. ‘Dat had de overheid een jaar of tien geleden al kunnen zien aankomen, want in diezelfde periode is Nederland – gestimuleerd door diezelfde overheid – een Europese koploper in zonne-energie geworden.’ In korte tijd zijn er heel veel parken voor zonne- en windenergie toegevoegd, en we staan nog maar aan het begin van de energietransitie. Naar verwachting gaat de elektrificatie van het wagenpark in combinatie met zero-emissie zones in de steden alleen maar verder, en ook voor het verwarmen van onze woningen zal steeds meer duurzaam opgewekte stroom worden gebruikt.
Anders dan bij energie uit voorspelbare bronnen, bijvoorbeeld een kolencentrale, zijn die energienetwerken niet ingesteld op de pieken in opwekking en gebruik die je bij zon en wind veel meer ziet, stelt Runhaar. ‘Daardoor krijg je onbalans op de momenten dat de zon flink schijnt en de wind hard waait.’ Hans Peter Oskam, directeur beleid en energietransitie bij Netbeheer Nederland, stelde dat er nog zo’n 10–50% overcapaciteit op het net zit. Maar dan moet wel eerst de piekvraag – het moment dat bedrijven gelijktijdig veel stroom vragen – afgevlakt worden.
Besparing van € 300 mln
Terwijl netbeheerders investeren in de verzwaring van de netwerken kunnen SEH’s de lokale energiebehoefte beter in balans brengen. Bovendien dragen de slimme netweken bij aan een besparing op zowel de kosten als de CO2-uitstoot van de verzwaring van het bestaande elektriciteitsnetwerk. Alleen al in Oost-Nederland zou dit een besparing van € 330 mln aan netverzwaring en 1 megaton CO2-uitstoot per jaar opleveren, berekende ingenieursbureau Royal HaskoningDHV.
Op bedrijventerrein Hessenpoort in Zwolle-Noord wordt lokaal opgewekte energie al lokaal ingezet, zegt Runhaar. ‘Bovendien dient de smart hub daar als energiebuffer voor het regionale net. Steeds meer gemeenten in Nederland onderkennen gelukkig dat ze zelf een stimulerende rol moeten spelen in het energievraagstuk om als vestigingslocatie voor bedrijven en inwoners aantrekkingskracht te houden.’
Logistieke ondernemers kunnen met hun vaak grote hallen daarbij de helpende hand bieden, terwijl de enige oplossing voor sommige plekken in ons land tot voor kort vooral het inperken van grootschalige logistieke ontwikkelingen leek. ‘Een gezamenlijke ontsluiting van een nieuw(e) woonwijk of duurzaam bedrijventerrein is in het belang van zowel ondernemers die zich er willen vestigen als van gemeenten die willen kunnen groeien.’
