We zijn toe aan verandering van de context, maar de verantwoordelijkheid daarvoor ligt niet bij de overheid, volgens columnist Abdessamed Azarfane.
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 9, 29 september 2023
Nu de vastgoedsector in zwaar weer verkeert, droogt ook het werk op bij architecten. De vorige crisis van 2008 staat nog sterk in het geheugen gegrift, ruim de helft van de architecten heeft zijn baan zien verdwijnen in een periode waarin de bouw bijna volledig tot stilstand kwam.
Dit maakt de rol van de architect weer een veelbesproken onderwerp. De artikelen vliegen je om de oren met suggesties waarin de rol van de architect en architectuur als vak opnieuw worden aangeprezen. De behoefte aan meer ontwerpkracht, de verankering van de rol van de architect in de wet, een NAI 2.0 (Nationaal Architectuur Instituut, red.), etc. De Tweede Kamer heeft het onderwerp zelf geagendeerd in een rondetafelgesprek. De grote stille in deze discussie is de BNA, de brancheorganisatie die bij uitstek dit debat had moeten leiden. Urgentie, eenheid en samenhang lijken te ontbreken, en dat tekent de sector.
Het is jammer dat de discussie over de rol van de architect nu pas ‘echt’ los komt, nu de sector (alweer) in zwaar weer verkeert, terwijl de afgelopen 8–10 jaar geen haan heeft gekraaid naar de positie van de architect. Dat deden toen hooguit de kuikens (jonge architecten), en die kraaiden helaas minder luid. De architecten hadden het druk met het vormgeven van onze leefomgeving in tijden van economische voorspoed. Maar goed, liever laat dan helemaal niet. Ik onderschrijf deze discussie en ben heel blij dat die oplaait.
Alle pijlen zijn gericht op de overheid. Maar in een systeem waarin de overheid zich volledig heeft teruggetrokken uit de productie van de gebouwde omgeving snap ik de verzoeken richting de overheid niet zo goed. Het idealisme in de suggesties is prijzenswaardig, maar is het niet een beetje naïef en vooral een enorme omweg?
We lijken te vergeten dat die gebouwde omgeving, in het bijzonder woningbouw, marktgedreven is. In dat spel heeft de ontwikkelaar de afgelopen jaren het grootste deel van het instrumentarium in handen gehad: de directe lijn met de consument, de benchmark van de meest geliefde woningen en een archief van de meest efficiënte typologieën, passend bij de wensen van de consument. Bot gezegd is in die context de architect vooral nodig voor de ‘puzzel’ en schoonheid en ja, dat is een slechte zaak.
We zijn toe aan verandering van die context, maar de verantwoordelijkheid daarvoor zou juist lager in de keten moeten liggen. Niet bij de overheid aankloppen, maar samen met alle partners in de vastgoedsector in het werkveld de verandering aanjagen. Anders lopen namelijk ook ontwikkelaars en bouwers in de valkuil dat ze blijven ontwikkelen met enkel het bestaande instrumentarium. Dan bouwen we de komende 10 jaar een markt- en politiekgedreven eenheidsworst.
Architecten zijn bij uitstek de vakgenoten die de integrale ruimtelijke en kwalitatieve vraagstukken op een creatieve en vernieuwende manier kunnen aanvliegen. Zij kunnen veel meer waarde toevoegen aan de keten dan enkel ‘schoonheid’. Om die veranderingen in de markt aan te jagen is het essentieel de hele keten te begrijpen en dus ook te weten welke belangen er spelen en op welke wijze deze beïnvloed kunnen worden. Architecten zullen zichzelf opnieuw moeten uitvinden en breder moeten ontwikkelen dan enkel het ontwerpvraagstuk, om zo de ontwikkel- en bouwpartners te inspireren en te overtuigen van iets beters. Een dergelijke rol krijg je niet vanzelf, die moet je pakken.
Een mooie quote van Steve Jobs hierover: ‘Some people say: ‘Give the customers what they want.’ But that’s not my approach. Our job is to figure out what they’re going to want before they do. I think Henry Ford once said: ‘If I’d asked customers what they wanted, they would have told me: A faster horse!’ People don’t know what they want until you show it to them. That’s why I never rely on market research. Our task is to read things that are not yet on the page.’
Laat dat nu een mooie opgave zijn, niet voor een NAI 2.0, maar voor de architect 2.0.
Abdessamed Azarfane is ontwikkelaar bij Being
