Sinds de coronapandemie gelden er andere wetten op de kantorenmarkt. Werknemers hebben het thuiswerken omarmd en door de snelle rentestijging zijn investeringen in korte tijd weggezakt. Ook is nu voor kantoorgebouwen minimaal energielabel C verplicht. Dat alles zorgt ervoor dat waarderingen van kantoorgebouwen onder druk zijn komen te staan.
Dit blijkt uit een analyse over de kantorenmarkt van ABN Amro, getiteld ‘Tweespalt, thuiswerken en flexibiliteit; trends in een veranderende kantorenmarkt’. Tot 2022 was er weinig aan de hand, zo schrijft de bank. De Nederlandse economie draaide op volle toeren, net als de sectoren waar veel op kantoor wordt gewerkt, zoals de overheid, zakelijke dienstverlening en ICT. De verschuiving naar meer thuiswerken, die voorjaar 2020 noodgedwongen was ingezet door de coronapandemie, had nog niet direct grote gevolgen voor vastgoedwaarderingen, omdat de rente laag bleef en er onduidelijkheid heerste over de blijvende effecten van corona.
Pas nu het stof van de pandemie is neergedaald en de contouren van het nieuwe kantoorwerk duidelijk worden, zien we volgens ABN Amro de gevolgen. De vraag naar kantoorruimten is afgenomen en bovendien anders van aard dan voorheen. Bij voorkeur geen grote kantoortuinen meer, maar belhokjes en meer ruimte voor fysieke meetings. Ondertussen zet de overheid in op duurzame kantoorgebouwen, met sinds 1 januari dit jaar een verbod op het verhuren van kantoren met een energielabel lager dan C. Bovendien zorgt de in 2022 gestegen rente ervoor dat investeringsbeslissingen kritischer worden benaderd.
Vijf trends die kantorenmarkt veranderen
De bank beschrijft verder in haar rapport vijf trends die ook van invloed zijn op de kantorenmarkt. Ten eerste neemt het aantal gebouwen toe dat niet voldoet aan de gestelde eisen van kantoorgebruikers. Daarbij zijn volgens de bank twee factoren voor kantoorgebruikers specifiek van belang: de kwaliteit van het gebouw en de aantrekkelijkheid van de locatie.
Op de tweede plaats zit er in tegenstelling tot vorige kantoorcrises weinig nieuwbouw in de pijplijn. Naast een afnemende vraag en een stroeve vergunningverlening hebben de sterk opgelopen rente en gestegen bouwkosten ervoor gezorgd dat er momenteel betrekkelijk weinig kantoorgebouwen in aanbouw zijn.
Ten derde worstelen grote gebruikers met hun kantoorbeleid, grootbedrijven voorop. Werknemers hebben de voordelen van thuiswerken ontdekt en laten zich deze voordelen niet meer zo snel afpakken, zeker nu ze in de krappe arbeidsmarkt meer eisen kunnen stellen. Met inefficiënt kantoorgebruik tot gevolg.
Als vierde trend signaleert ABN Amro dat de zoektocht naar flexibiliteit voortduurt. Kantoorgebruikers blijven actief zoeken naar flexibiliteit bij het huren van kantoorruimte. Flexibiliteit helpt hen bij het vinden van de optimale balans tussen het efficiënt gebruik van de beschikbare kantoorruimte en het tegemoetkomen aan de behoeften van de werknemers.
Tot slot komt de bank tot de conclusie dat herbestemming interessanter wordt. Kantooraanbod dat uit de gratie is geraakt, loopt het risico om een waardeloze bezitting te worden. Herbestemming naar een andere gebouwfunctie kan voor veel kantoren een uitweg bieden. De bestemming wonen ligt daarbij voor de hand, maar is door recente nieuwe (huur)regelgeving, procedures, locatie en soort gebouw niet voor alle kantoorpanden weggelegd.
