Hier zou eigenlijk komen te staan dat het stikstofdossier de natie verdeelt tussen de Randstad en “de provincie”. Maar de uitkomst van de verkiezingen voor de Provinciale Staten is nog meer aardverschuivend dan voorspeld. In bijna alle provincies lijkt de BBB van Caroline van de Pas het voortouw te krijgen in ruimtelijke kwesties.
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 3, 24 maart 2023
Dat de BoerBurgerBeweging (BBB) in een flink deel van Nederland heel groot zou worden stond in de peilingen eigenlijk al vast. Dat de overwinning -door het hele land- zo groot zou worden was niet meer dan een daverende dreun voor de coalitie. Hoewel de laatste stemmen nog geteld moeten staat vast dat de partij van Caroline van der Plas in alle provincies in één klap de grootste partij is geworden. In de provincies Drenthe, Overijssel en Flevoland stemde 1 op de 3 of meer kiezers op BBB.
Winst was er ook in Noord-Brabant, waar de VVD nog lang als grootste werd gepeild en ook in Noord-Holland en Zuid-Holland. Van de voorspelde kloof tussen de Randstad en de provincies in het (Noord)oosten van het land is in die zin weinig terecht gekomen. Alleen de provincie Utrecht ontrok zich bijna aan het algemene beeld. Daar eindigen GroenLinks en BBB vrijwel ex aequo.
De tegenstelling tussen stad en platteland is alleen nog terug te zien in de (middel)grote steden. Daar wint nog vaak een van de gevestigde partijen waarbij de winst van GroenLinks in Rotterdam verrassend genoemd mag worden. Maar ook in middelgrote steden als Zwolle en Dordrecht komt BBB bijna als grootste uit de bus.
Het is ver bezijden de waarheid om de megawinst van BBB toe te schrijven aan de boeren. Zelfs als alle boeren in Nederland op deze partij zouden stemmen zou de partij goed zijn voor zo’n 50.000 stemmen, amper een zetel in de Tweede Kamer. Van der Plas heeft in haar campagne veel meer Nederlanders weten te bewegen om op haar te stemmen. Deels als proteststem tegen het kabinet - de zetels die FvD vrijwel allemaal weer inleverde na haar eclatante zege in 2019- kwamen voor een flink deel bij haar terecht, maar ook op inhoudelijke gronden aangezien van de coalitiepartijen hoofdzakelijk het CDA keihard werd afgestraft.
De christendemocraten, van oudsher stevig geworteld in de regio, worden meer dan de andere partijen verantwoordelijk gehouden voor het stikstofbeleid van het kabinet waartegen BBB zo te hoop liep. Een wrange conclusie aangezien het nu juist een VVD bewindsvrouw (Van der Wal) en een D66-minister (Jetten) zijn die het stifstofbeleid uitventen.
Hoe dan ook hebben woonminister Hugo de Jonge (CDA) en andere ministeries met een flinke footprint te maken met een nieuwe werkelijkheid in de provincies, van oudsher de bestuurlijke regisseurs op het gebied van de ruimtelijke ordening. BBB heeft straks in vrijwel alle provincies de eerste hand bij het samenstellen van de nieuwe coalities. Van der Plas heeft al aangegeven dat wat haar betreft de verplichte uitkoop van boeren van tafel gaat, waarmee de stikstofreductie vóór 2030 onhaalbaar wordt.
Het kabinet zou de regie op dit dossier terug kunnen pakken maar heeft dan te dealen met een andere werkelijkheid. Ook in de Eerste Kamer, die getrapt wordt gekozen de Provinciale Staten, heeft de coalitie flink verloren en is BBB in één klap de grootste. Het kabinet zou Van der Plas daar nog kunnen chicaneren door samen te werken met GroenLinks/PvdA, alleen gaan de stikstof- en andere klimaatdoelen van het kabinet de “linkse wolk” nog niet ver genoeg. Meer dan ooit is het kabinet nu zelf gegijzeld door de stikstofklem.
