Het NVM Business Innovatiecongres fungeerde als de thermometer van de markt: schokkende voorspellingen over de realiteit nu (met 30% krimp van de winkelmarkt), maar ook een doorkijkje naar de periode na corona (een feest à la roaring twenties).
Door Wabe van Enk
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 12, 18 december 2020
Sander Heidinga, voorzitter van NVM Business, had liever de Utrechtse Werkspoorkathedraal vol leden gehad, maar hij moest het doen met een sessie met bijna 30 sprekers en 1350 inloggers. Zijn team was er wel in geslaagd de beeldbepalende beslissers naar Utrecht te halen, al was daar van te voren wat ophef over, omdat het aantal vrouwen zo beperkt was. Je kunt van mening verschillen of congresorganisatoren verantwoordelijk zijn voor afspiegelingsbeginselen, of dat zij moeten laten zien wat speelt op de diverse markten.
Wat dat laatste betreft zijn Heidinga en zijn team daar zeker in geslaagd: van de diepe ellende van retailer Jan Peters met Score en Chasin (‘doorkachelen’) tot het perspectief van herstel bij het beteugelen van corona, zoals na de pest de wilde feesten van de roaring twenties aanbraken.
Meer centrale sturing
NVM-voorzitter Onno Hoes trapte af met Cushman & Wakefield-directeur Jeroen Lokerse, die een pleidooi hield voor meer centrale sturing en samenwerking. Lokerse noemde het Europese hoofdkantoor van Tesla, dat de Nederlandse neus voorbij ging: Tesla koos voor Berlijn. Vanuit Nederland waren vijf aanbiedingen gedaan: versnipperd zonder regie.
In het verleden bereikte de roep van uit het vastgoed zelden Den Haag. Met Hoes heeft de NVM voor het eerst een entree in het Haagse (niet alleen als voormalig burgemeester, maar ook als vice-voorzitter van de VVD) en Lokerse pakte zijn rol in het huurders–verhuurdersoverleg.
Eisen aan kantoren
Coen van Oostrom van Edge betoogde waarom partijen wel moeten investeren in kantoren. De eisen aan gebouwen nemen snel toe: milieu, gezondheid en ov-locatie, anders mis je de slag om talent. Dat is best een lastig verhaal, zeker als je als marktleider in kantoorontwikkelingen een groot belang vertegenwoordigt. Iedereen ziet immers de kapitaalverspilling van lege kantoren. Econoom Matthijs Bouwman raadde kantooreigenaren daarom aan zo snel mogelijk te transformeren, en als dat niet lukt van single- naar multi-tenant te gaan.
Dat de waarheden van Van Oostrom en Bouwman naast elkaar kunnen bestaan zal het vastgoed herkennen, maar het zal voor de buitenwereld nadere onderbouwing vergen.
Interessant is de visie van Van Oostrom om focus te houden op de grote vier steden plus Eindhoven, terwijl JLL-directeur Hendrikse de grenzen ziet uitwaaieren naar de buitengebieden, van Zwolle tot Almelo. Volgend jaar kunnen we met dealflow en huurprijzen aantonen wie het gelijk aan zijn kant heeft.
Retailnieuws
Het retaildebat leverde nieuws op. Lesley Bamberger van de Kroonenberg Groep meldde dat 30% van het winkelareaal in Nederland moet sluiten om de markt weer gezond te maken. Die inschatting van de grootste private winkelbelegger van het land is veel hoger dan analisten tot nu toe hebben voorspeld. Er gloort echter hoop voor de fysieke winkel doordat internetbedrijven ook fysieke winkels gaan openen, zoals Cool Blue en Amazon, betoogde Bamberger. Bovendien moeten er meer aantrekkelijke winkelconcepten komen. Daar zorgen medepanelleden Jan Peters en KroesePaternotte-topman Gijs Bessem voor. Zij vinden dat de overheden iets moeten doen om de winkels beter bereikbaar te maken en winkelgebieden compacter.
Maar eerst is de Rijksoverheid aan zet om de tweede golf dragelijk te maken. Winkelketens zoals die van Jan Peters hebben hoge lasten, omdat zij de rekening van de crisis maar voor een klein stukje bij de eigenaren kunnen leggen. Partijen zoals ASR en Kroonenberg zijn permanent in gesprek met hun huurders en kunnen zelfs in de tweede golf soms huurkortingen op maat geven, vertelde Bamberger. Bessem wees erop dat Franse eigenaren niet thuis geven en veel kleine winkeleigenaren kunnen helemaal geen ondersteuning bieden.
Food and beverage
Nog schrijnender dan in de retail is het bij ‘food and beverage’. Albron miste veel omzet met het uitvallen van de Keukenhof, TT Assen en de Nijmeegese vierdaagse. Toch wist Colliers-specialist Etienne van Unen er een positieve draai aan te geven. ‘De horeca heeft veel geleerd met shifts, take-away en kookcursussen die ook na corona interessant blijven.’ Commentator Nico Dijkshoorn gaf Van Unen ook het patent op het scrabblewoord van de dag met de ‘verblijfsverduurverlengde elementen’.
Afsluitend had voorzitter Heidinga voor de leden nog twee boeken over economisch waarderen met verstrekkende gevolgen voor alle taxateurs, waarover binnenkort in PropertyNL een interview met de auteurs Drenth en Poolman. Voor Heidinga was de eyeopener van het congres het grote feest dat Nederland komend jaar na corona gaat meemaken, met als apotheose het NVM Business congres op 18 november 2021 – mét publiek.
