PropertyNL Top Beslissers 2015: Geheime beleggers

"De beslissers van weleer maken plaats voor de dealmakers. Zonder een koper geen deal. Dit zijn de kopstukken:

Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 1, 30 januari 2015

1. Michael Bickford
Round Hill Capital
Round Hill Capital was de eerste internationale belegger die sinds de financiële crisis toetrad tot de Nederlandse woningbeleggingsmarkt, met de aankoop van een woningportefeuille van 1584 units van CBRE Capital in juni 2014 voor circa € 180 mln.
Round Hill bleef in de maanden daarop zeer actief bij de biedingen op de grotere Nederlandse woningportefeuilles die in de markt waren. In november sloot Round Hill een overeenkomst voor de portefeuille van het Wooninvesteringsfonds voor 3786 units met een totale koopsom van circa € 365 mln. In december volgde de zogenoemde Lips-portefeuille, een portefeuille van bijna 1000 woningen die voor € 89 mln werd gekocht van Propertize.
De Amerikaan Michael Bickford is oprichter en ceo van Round Hill Capital. Hij werkte in de periode tussen 1995 tot de oprichting van Round Hill in 2002 voor Morgan Stanley. Round Hill heeft inmiddels ook een kantoor in Amsterdam, van waaruit onder meer de Nederlander Tom Hillegers (ex-ING Bank) en de Ier Dave O’Brien opereren.
Op basis van zijn internationale ervaring – met name in Duitsland – en steeds grotere lokale kennis en activiteiten denkt Round Hill met intensief beheer van de Nederlandse portefeuille de komende jaren waarde te kunnen genereren voor zijn participanten.

2 Dick van Hal
Bouwinvest
Tussen het geweld van de buitenlandse kopers weet ceo Dick van Hal van Bouwinvest toch zijn slag te slaan. De asset manager kocht voor zo’n € 600 mln aan Nederlands vastgoed in 2014. Bouwinvest kocht onder andere Beurs WTC in Rotterdam en de Citroën-gebouwen in Amsterdam, maar investeerde vooral veel in woningen. In onder meer Eindhoven, Den Bosch en Utrecht werden er appartementen gekocht.
Van Hal vindt echter dat er een duidelijk onderscheid is tussen de angelsaksische opportunistische fondsen en de manier waarop Bouwinvest belegt. Pensioenfondsen zien vastgoed bij Bouwinvest als liability hedge: een belegging om de verplichtingen te kunnen nakomen. Solide rendementen zonder al te veel risico zijn dan de maatstaf. Groot voordeel voor de asset manager is dat het niet afhankelijk is van de banken: het belegt enkel met eigen vermogen.
Van Hal wil in 2016 gegroeid zijn tot een belegd vermogen van € 7,7 mrd (€ 6,1 mrd nu). Hij hoopt in de komende periode voor een half miljard in woningen te beleggen.
Van Hal staat alweer sinds 2008 aan het roer bij Bouwinvest. Hij volgde daar ooit Anne Bodzinga op en kwam zelf bij Achmea Vastgoed vandaan. Onder de leiding van Van Hal is Bouwinvest een asset manager geworden die behalve voor BPF ook voor andere pensioenfondsen optreedt.

3. Jaap Blokhuis (Multi)
The Blackstone Group
In 2013 was Blackstone al verantwoordelijk voor de grootste portefeuilledeal (€ 165 mln aan kantoren van het CBRE Dutch Office Fund) van dat jaar en in 2014 gingen de aankopen van kantoorvastgoed gewoon door. In 2014 kwam daar de grootste portefeuilleaankoop van winkels (€ 240 mln van wederom CBRE GI) nog eens bij.
Ook vorig jaar was Blackstone een van de grootste kopers van kantoren, daarbij op de Nederlandse markt gesteund door het team van Flow Real Estate – Mark Hesselink, Jurriaan Snijders, Daan van Helsdingen (allen ex-OVG) en Jasper Groothuis (ex-Cushman & Wakefield). Dit team kocht van Syntrus Achmea het gebouw Westgate in de Riekerpolder in Amsterdam (€ 73 mln), het karakteristieke gebouw De Brug van Unilever Nederland in Rotterdam van UBS (€ 51,57 mln) en het nieuwe hoofdkantoor van Capgemini in Leidsche Rijn Centrum Noord (€ 61 mln) van ontwikkelaar AM.
Aan de winkelkant liet Multi, Blackstone’s retailplatform, zich gelden. In 2013 kreeg Blackstone de controle over Multi door op een intelligente en creatieve manier de schulden van de onderneming te kopen. De ambities zijn groot: met de slagkracht van Blackstone groeit Multi naar de Champions League van het Europese retailbeleggen, zei ceo Jaap Blokhuis in een interview met PropertyNL Magazine. Het eerste bewijs werd in Nederland geleverd: de combinatie Blackstone/Multi kocht 14 retail assets van CBRE Global Investors voor € 240 mln.

4 Peter Helfrich
Patrizia Immobilien
De grootste transactie van 2014 staat op naam van Duitse belegger Patrizia, die voor € 578 mln de portefeuille van Vestia verwierf. Patrizia, dat de afgelopen jaren snel is gegroeid en nu zo’n € 13,5 mrd aan vastgoedbeleggingen in beheer heeft – 90% voor derde partijen – is een van de grootste Duitse asset managers. Meer dan de helft van dat vermogen is in woningen belegd, nu nog voor het overgrote deel in Duitsland, maar in toenemende mate ook in andere Europese landen. Qua belegd vermogen in woningen is Patrizia een stuk groter dan Nederlandse institutionele woningbeleggers.
Patrizia koopt de Vestia-portefeuille met een institutionele kapitaalverschaffer op de achtergrond. De deal laat zien dat Patrizia met zijn institutionele partners niet bang is te investeren in Nederlandse corporatiewoningen. De komst van Patrizia op de Nederlandse huurwoningmarkt kan ook een impuls betekenen voor de nieuwbouw van woningen, die zich momenteel op een dieptepunt bevindt. Patrizia is in Duitsland een actieve initiator en belegger in nieuwbouwprojecten. Datzelfde kunnen de Duitsers ook in Nederland doen.
Onder leiding van Peter Helfrich (ex-ING, ex-JLL) wil Patrizia Nederland zich overigens niet beperken tot woningen – ook andere vastgoedcategorieën zijn in het vizier.

5. Jordi Goetstouwers Odena
Lone Star
De Belg Jordi Goetstouwers is de managing director van Lone Star Management Europe en is sinds 2007 bij deze opportunistische belegger werkzaam. Hij deed veel ervaring op met distressed vastgoed bij de herstructurering van de Allgemeine Hypothekenbank Rheinboden in Duitsland, die uiteindelijk verder ging als Corealcredit Bank.
De eerste aankoop van Lone Star vorig jaar in Nederland was meteen een klapper: voor € 375 mln werden 32 kantoorpanden van CBRE Dutch Office Fund overgenomen. Sinds 2008 was zo’n bedrag niet meer neergelegd voor een Nederlandse kantorenportefeuille. Ten tijde van de aankoop bedroeg de leegstand in de portefeuille zo’n 25%. Met de omvangrijke aankoop creëerde Lone Star meteen een platform voor verdere investeringen in Nederland. Deze aankoop werd dan ook gevolgd door de aankoop van de IVG-kantorenportefeuille voor € 70 mln.
De Amerikaanse private equity investeerder Lone Star, opgericht in 1995 door John Grayken, is wereldwijd actief en gespecialiseerd in het investeren in ontwikkelde markten net na een economische crisis of bankencrisis. De fondsbeheerder zoekt met name kansen in markten die kampen met liquiditeits- en financieringsproblemen. Er zijn er inmiddels 14 fondsen actief met een totaal fondsvermogen van € 54 mrd. Lone Star investeert niet alleen in direct vastgoed, de belegger is ook goed geëquipeerd om banken te helpen met vastgoedleningen in moeilijkheden.

6 Ellis Short
Kildare European Partners
Met Kildare, koper van de Chalet-lening, wordt een van de meest succesvolle opkopers van slechte vastgoedleningen nu ook op de Nederlandse kantorenmarkt actief. In december werd bekend dat FGH Bank voor € 430 mln de financiering van de kantorenportefeuille van de Chalet Group verkoopt, voor een geschatte discount van 46%. Kildare wordt geleid door Ellis Short, de voormalige vice-voorzitter van de Amerikaanse private equity partij Lone Star. Hij is ook eigenaar van voetbalclub Sunderland in het Verenigd Koninkrijk. Kildare is momenteel een van de meest actieve private equity partijen die investeren in vastgoedleningen die – ver – onder water staan en hij concurreert daarbij met zijn voormalige collega’s bij partijen als Lone Star, Blackstone en Oaktree Capital. Lone Star en Blackstone zijn al volop in Nederland actief.
De Financial Times omschreef Kildare als een van de grootste fondsen die zijn opgezet om ‘distressed’ vastgoed in Europa aan te kopen. Naar verluidt heeft Kildare miljarden tot zijn beschikking, opgehaald bij Amerikaanse institutionele beleggers die nu volop kansen zien in West-Europa. Short zou ervan overtuigd zijn dat de kansen om slechte leningen in Europa op te kopen nu groter zijn dan in Azië eind jaren negentig. In de markt staat Short bekend als een ‘exceptioneel goede koper’.

7. Philip LaPierre
Union Investment Real Estate
Met de aankoop van de kantoren Ito en Som op de Zuidas voor € 244 mln tekende Union Investment in april vorig jaar voor de grootste single asset deal. Hiermee verstevigde de Duitse open-end institutionele real estate investment manager zijn positie in Nederlands belangrijkste kantorengebied. Eerder verwierf Union hier Crowne Plaza Hotel, Motel One, kantoortoren UN Studio en de naast elkaar gelegen nieuwe hoofdkantoren van AkzoNobel en Stibbe, die nog in aanbouw zijn.
Ook in het Beatrixkwartier in Den Haag deed de belegger zich gelden, door de aankoop van het herontwikkelde kantoor de Monarch. Aan het roer staat Philip LaPierre, directeur Investment Management Europe. Eerder zei hij dat hij voor nieuwe investeringen vooral kijkt naar Amsterdam, interessant als ‘core-plus’-markt. Vorig jaar investeerde Union wereldwijd een bedrag van € 2,5 mrd in vastgoed. Union, in 1965 opgericht, heeft in totaal € 24 mrd belegd in vastgoed, waarvan 70% in core-gebieden in Europa. De belegger gaat meer doen in de Verenigde Staten, Australië, Japan en Singapore.
La Pierre heeft een achtergrond als advocaat. Na jaren als investment manager voor Credit Suisse te hebben gewerkt werd hij head of Transactions Germany bij ING Real Estate. In 2009 stapte hij over naar Union Investment Real Estate in Hamburg. Tot 2012 was hij verantwoordelijk voor Duitsland, daarna heel Europa.

8. Jaap Gillis
Bouwfonds IM
Met de komst van Jaap Gillis in 2012 als opvolger van Jean Klijnen bij Bouwfonds REIM, veranderde de naam van de asset manager voor institutionele beleggers al snel naar Bouwfonds IM. Dat geeft aan dat de activiteiten meegaan met de bredere scope van de beleggers: nieuwe categorieën real assets als landbouw, communicatie-infrastructuur en meer focus op parkeren zijn aan het fondsenspectrum toegevoegd. Het nieuwe elan resulteert in 2014 in zo’n € 300 mln aan aankopen in Nederland, waaronder € 130 mln voor een van de grootste Nederlandse parkeergarages, onder de Amsterdamse Zuidas. Ook woningen, waaronder studentenwoningen en herontwikkelingen van kantoren tot woningen, zijn aangekocht.
Via Redevco is de van oorsprong in het ontwikkelen grootgebrachte (bij Real Estate ING Development en in de raad van bestuur van AM/Multi) Jaap Gillis in het beleggersvak gerold. Gillis is een netwerker die actief is in velerlei bestuursfuncties: hij is niet alleen voorzitter van het dagelijks bestuur van de Dutch Green Building Council, maar is of was ook actief binnen onder andere de International Council of Shopping Centers, IVBN en Urban Land Institute. Bij welke stappen en hoe zal dit netwerk hem helpen nu moeder Rabobank Bouwfonds IM in de etalage heeft gezet?

9. Stefan Scholl
Deka ImmobilienTekst
Deka Immobilien Investment heeft zowel institutionele fondsen als open-end fondsen voor particuliere beleggers. In Nederland vormen de kantoren op de Zuidas het belangrijkste bezit voor de Duitse beleggers. De meest recente aankoop is het door OVG ontwikkelde kantoor The Edge, met Deloitte en AKD als huurders. Hieraan hing een prijskaartje van € 200 mln. Deka heeft eerder op de Zuidas de gebouwen Viñoly, The Rock en Symphony aangekocht. De laatste was een transactie van € 215 mln en daarmee in 2013 de grootste single asset deal.
Deka, wiens voorloper werd opgericht in 1966, heeft in totaal € 25 mrd real estate assets under management. De 450 gebouwen zijn te vinden in 23 verschillende landen. De investment manager is een dochter van DekaBank–Deutsche Girozentrale en staat onder leiding van een vierkoppig managementteam: Ulrich Bäcker, Burkhard Dallosch, Torsten Knapmeyer en Thomas Schmengler. Stefan Scholl, head of Acquisitions and Sales – Europe, is verantwoordelijk voor onder meer de aankopen in Nederland. Scholl heeft 17 jaar ervaring met Duitse open-end real estate fondsen. Bij Deka bestiert hij met een team van 16 professionals de kantoorinvesteringen in Europa, met uitzondering van Duitsland en het Verenigd Koninkrijk.

10. Ed Siskind, Ramón Camina-Mendizabal
Cale Street Partners/NorthStar

Op de valreep van 2014 baarde Cale Street Partners opzien door samen met partner NorthStar Realty Finance Corp (US REIT) een grote Europese portefeuille van het Duitse SEB te kopen, waaronder in Nederland de Rotterdamse Maastoren (verkoopprijs circa € 140 mln) en het KPN-gebouw in Sloterdijk (€ 58 mln). Beide panden maken deel uit van de SEB Europe Prime kantoorportefeuille die voor € 1,1 mrd is verkocht.
Cale Street Partners, dat wordt gesteund door geld uit Koeweit, vormde voor deze deal een joint venture met NorthStar. De 11 kantoorobjecten die de combinatie van SEB koopt, zijn onderdeel van een van de grootste pan-Europese deals sinds het begin van de financiële crisis.
De combinatie van geld uit het Midden-Oosten en uit de VS laat zien hoezeer de interesse van niet-Europese beleggers voor Europees vastgoed is gestegen, zelfs voor meer ingewikkelde portefeuilles. De deal met de Maastoren en het KPN-gebouw betekende het Europese debuut van NorthStar en was de eerste deal voor Cale Street Partners sinds het in juli 2014 werd opgezet door Ed Siskind (ex-Goldman Sachs Whitehall-fondsen) en Ramón Camina-Mendizabal (ex-Goldman Sachs). Naar verluidt wisten beide heren € 1,2 mrd aan middelen binnen te halen bij een sovereign wealth fund uit Koeweit.

11 Bram Verhoeven
Prologis
Met de aankoop van de een logistiek complex van 42.300 m² in Born en twee kleinere in Utrecht en Waalwijk en de ontwikkeling van het nieuwe distributiecentrum voor elektronicaretailer Coolblue in Tilburg heeft Prologis zijn Nederlandse portefeuille verder uitgebreid. Bovendien realiseert de Amerikaanse beursgenoteerde onderneming op risico een dc op Trade Port Noord in Venlo. Prologis is op dit moment in de Benelux eigenaar, beheerder, verhuurder en manager van circa 1,2 mln m² logistieke bedrijfsoppervlakte op 23 locaties. Bram Verhoeven is sinds 2010 senior vice president en country manager Benelux. Hij opereert met zijn negen collega’s vanuit de Zuidas. Daarvoor was hij market officer Netherlands. Hij startte in 2006 als management trainee bij Prologis. Daarvoor leerde hij als stagair bij Chipshol de kneepjes van het vak van vader en zoon Poot. Onlangs zei hij Verhoeven dat de markt duidelijk aan het aantrekken is. Hij maakt zich dan ook geen zorgen over het 36.000 m² grote pand in Venlo (uit te breiden tot 70.000 m²: ‘Het herstel gaat langzaam, maar is het afgelopen jaar steeds concreter geworden. Overcapaciteit op hotspots is er eigenlijk niet meer.’ Venlo wordt het flagship project van Prologis in Nederland.

12. Rien van Ast
Warehouses De Pauw (WDP)
Rien van Ast is in februari 2008 aangetrokken als directeur Nederland van het Belgische beursgenoteerde bedrijf Warehouses De Pauw (WDP). Het was Van Ast die bij aanvang van zijn nieuwe functie het Nederlandse kantoor in Waddinxveen richting moest geven en destijds de portefeuille in Nederland verder moest laten groeien naar € 250 mln. Inmiddels heeft de portefeuille van WDP Nederland een omvang van ongeveer € 0,5 mrd.
Van Ast combineert een ruime ervaring in de logistieke sector met een achtergrond in de vastgoedsector. Hij studeerde logistiek management in Arnhem. Hij begon als productieplanner en werd later verantwoordelijk voor de logistieke organisatie bij Menken Drinks, de grootste afvuller van frisdranken in Europa. In 1997 richtte hij Storematch op, de gespecialiseerde makelaar in logistiek vastgoed.
Eind juni 2014 had de totale portefeuille van WDP een omvang van ongeveer € 1,3 mrd. WDP heeft nu ruim 820.000 m² aan logistiek vastgoed in eigendom. Daarin zijn de lopende projecten niet meegeteld."