Tijdens het jaarlijkse innovatiecongres van NVM Business was er volop ruimte voor dromen en optimisme.
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 11, 26 november 2021
Helaas voor NVM Business waren veel minder leden dan gebruikelijk in Werkspoorkathedraal bij het jaarlijkse innovatiecongres. Maar niet getreurd, ook digitaal was er voldoende te beleven. Zo was er onder leiding van Jeroen Pauw een debat met ‘innovatieprofessor’ Deborah Nas, Bas van Veggel (Timeless Investments/COD), Savills-head Ellen Waals, Paleis Soestdijk-ontwikkelaar Maya Meijer-Bergmans, Teun Koek (Unibail-Rodamco-Westfield), Tim Beckmann (Intospace) en Winy Maas (MVRDV).
Voor zwartkijkers was weinig plaats. Geen kritische vragen over de Saoedische toekomststad van professor Nas. Geen vragen van Pauw over de desastreus verlopen koersweek van Unibail-Rodamco. NVM Business-voorzitter Sander Heidinga: ‘Als de deelnemers concluderen dat NVM Business en zijn leden vooruitkijken en tijd en energie investeren in de toekomst, ben ik een tevreden mens.’
Voorspellend onderzoek
Heidinga droomt zelf van ‘real-time marktinzichten en voorspellend onderzoek naar de marktvraag’. Heidinga: ‘In de nabije toekomst is het dankzij machine learning waarschijnlijk ook mogelijk voorspellingen te doen over de ontwikkeling van markthuren en vastgoedprijzen.’ Een tweede droom is dat de vastgoedsector een positieve bijdrage levert aan CO2-reductie. ‘De bebouwde omgeving is goed voor zo’n 40% van alle CO2-uitstoot. In een ideale wereld belasten we het hoogspanningsnet helemaal niet meer. Voorlopers in het vastgoed ontwikkelen al bedrijvenparken die geen stroom van het elektriciteitsnet gebruiken, maar zelf stroom opwekken.’
Hoewel corona weer opleeft, verwacht Heidinga herstel voor 2022. ‘De economie herstelt veel sneller en krachtiger dan verwacht. Volgend jaar lijkt net als dit jaar een topjaar voor commercieel vastgoed te worden. In dit tijdperk met historisch lage rentes blijft vastgoed nu eenmaal een van de beste en meest rendabele investeringen. Ook de kantorenmarkt veert weer op. De coronacrisis heeft weliswaar een zware wissel getrokken op de retail- en horecamarkt, maar anders dan na de crisis van 2008–2013 zijn er nauwelijks executieveilingen van commercieel vastgoed geweest.’
Bedreigingen
Anders dan de andere sprekers had de NVM Business-voorzitter wel oog voor bedreigingen. ‘De wereld en dus ook onze markt wordt onvoorspelbaarder. De mondiale schaarste aan grondstoffen, personeel en energie en de bijbehorende snelle prijsstijgingen zijn daar een teken van. Nederlands commercieel vastgoed lijkt in 2022 te stabiliseren, maar de gretigheid waarmee iedereen op vastgoed springt, roept bij mij herinneringen op aan 2007. Gelukkig zijn we de lessen van de vorige crisis niet vergeten, want beleggers hanteren nu een veel lagere leverage.’
Wie zeker niet als zwartkijker kan worden betiteld, is Maya Meijer. Zij wijkt niet, al heeft ze door boze buurtbewoners een jaar vertraging opgelopen bij Soestdijk. Ze zal op z’n snelst eind 2022 kunnen beginnen en in 2025 open kunnen gaan. Ze blijft echter positief: ‘Prinses Beatrix staat achter de plannen.’ Zij verkreeg voor het bedrag van 17,5 mrd dubbeltjes, of wel € 1,75 mln het complex, maar voordat de burgers voor een dubbeltje op de eerste rang zitten, moet er nog wat gebeuren. De les van Maya: ‘We gaan door.’
Dromen mocht ook bij innovatieprofessor Deborah Nas die starter Physee had meegenomen, bekend vanwege het glas met zonnecellen. De professor onthulde allerlei percentages over hogere huurwaarden, beleggingswaarden en productiviteit bij toepassing van Physee. De starter werd een goede toekomst voorspeld, maar moet nog voorkomen dat iedereen wegdommelt met een ‘wij van wc-eend’- droom.
Praktisch
Praktischer was Ellen Waals van Savills, die Uber helpt met diens huisvesting en een helder betoog kon houden over ‘break-out areas’. Bas van Veggel nam de bezoekers mee naar B.Amsterdam – een lastige herontwikkeling in de Riekerpolder, maar droomt van een 250 meter hoge toren die hij hoopt te ontwikkelen, niet in de Riekerpolder, maar nota bene in Rotterdam.
Tim Koek liet makelaars kennis maken met de Mall of the Netherlands met veel bezoekers (8 mln) en hoge omzethuren. Zoals beschreven, bleef de discrepantie tussen zijn enthousiasme en dat van beleggers in zijn bedrijf onbesproken. Beckmann kwam naar de Werkspoorkathedraal met zijn visie op de toekomst van de distributie, maar hij gaf zelf aan dat zijn boodschap op de Provada wat meer uitgediept was, waarover elders in deze editie.
Architect Winy Maas mocht vervolgens de middag besluiten met zijn pleidooi voor de stad als spons, met in de toekomst meer horizontale lijnen tussen de grote verticale gebouwen. Hij noemde het dakenfestival in Rotterdam met bruggen van de Coolsingel over de Lijnbaan. Het was een speech over optimisme, want dat hoort bij het ontwerpen, ontwikkelen en bouwen vastgoed.
