Achter de velen prijzen voor de Markthal in Rotterdam, de glamour van de opening met koningin Maxima en de 7,5 mln bezoekers per jaar schuilt een ongelooflijk verhaal, waarvan de kans klein was dat het ooit van de drukpers zou rollen. Het geeft ook een beeld van hoe groot de kans is op soortgelijke overdekte markthallen in Nederland
Door Wabe van Enk
Gepubliceerd in Locus 2 (winter 2017)
Hans Schröder heeft tien jaar van zijn leven, waarvan enkele zwarte jaren, gewerkt aan het realiseren van de nu zo bejubelde Markthal in Rotterdam. Schröder was tot voor kort partner bij projectontwikkelaar Provast, die geselecteerd werd door de gemeente Rotterdam om de icoon te realiseren.
Schröder heeft samen met vastgoedjournalist Ruud de Wit het verhaal achter de totstandkoming van de Markthal als page turner opgeschreven. Het boek heet Markthal Rotterdam – Van idee tot icoon, maar het zou ook Van nachtmerrie tot splijtzwam kunnen heten. Tot op de dag van vandaag zijn de Rotterdammers verdeeld: het is een geweldige trekpleister voor de stad, maar de exploitant, de Franse vastgoedonderneming Klépierre, slaagt er onvoldoende in samen met de marktkooplieden op te trekken.
Voor Schröder was de crisis op het hoogtepunt in 2009. Toen wilden beleggers zich terugtrekken uit het project, met als gevolg rechtszaken die breed worden uitgemeten, van De Telegraaf tot het Financieele Dagblad. Wanneer de breuk een feit zou worden, zou dat het einde zijn van de Markthal, en mogelijk van Provast.
De publicatie van het boek was net zoals de Markthal zelf een moeilijke bevalling. Schröder heeft het boek weliswaar zelf uitgegeven en is in 2015 teruggetreden als partner van Provast, maar toch wordt hij geassocieerd met Provast, dat tot oktober van dit jaar een contract had met belegger Klépierre voor de exploitatie van de marktvloer.
Ook nu lopen er nog zaken, maar Klépierre kiest voor arbitrage die waarschijnlijk voor beide partijen lucratiever is. In zo’n belangenspel delft het belang van geschiedschrijving snel het onderspit, maar het boek is er dan toch gekomen. ‘Ik denk dat het interessant is voor iedereen die wil weten wat er achter de schermen speelt van zo’n ontwikkeling’, vertelt Schröder. Hij heeft sinds 2009 het idee gehad om alles wat hem overkwam met de Markthal op te schrijven, zowel lief als leed.
Zorgen om exploitatie
De Rotterdamse icoon werd vijf jaar later dan gepland opgeleverd, waardoor Schröder niet toekwam aan zijn droom om het concept uit te dragen. Zijn adagium was vroeger: ‘Iedere grote stad heeft recht op een markthal, liefst één die ontwikkeld is door Provast.’ Hij lacht: ‘Dat is veranderd. De huidige partners van Provast zetten in op andere (her)ontwikkelingen. Ik moet ook toegeven: de grootste kandidaat was Amsterdam, maar de politieke situatie is daar totaal anders dan die in Rotterdam. Amsterdam kan zulke projecten bestuurlijk niet aan. Daar verzandt dit. Misschien is het ooit een kans voor Den Haag of Utrecht.’
Schröder maakt zich nog steeds zorgen over de exploitatie van de marktvloer, terwijl hij zelf officieel in 2015 uit dienst is en ook Provast sinds vorige maand verlost is van dit dossier. Schröder zorgde er bij de opening in oktober 2014 zelf voor dat de hal goed gevuld was, maar spoedig daarna ontstond leegstand en kwamen er negatieve verhalen van ondernemers. Schröder: ‘Ik denk dat de meeste beleggers niet in staat zijn om dit te managen. Dit is geen zaak van spreadsheets; dit moet gerund worden als een Bijenkorf. Zo’n winkel is constant bezig met de productmix van zo’n 50 afdelingen die samen een concept vormen.’ Misschien kan Schröder nog helpen met het wegpoetsen van dit smetje op de icoon van Rotterdam.
Blunderput
Het boekt beschrijft nauwkeurig wie er allemaal hebben meegeholpen en op welke wijze. Een bijzondere rol is weggelegd voor Hamit Karakus, wethouder van Rotterdam tijdens een cruciale periode voor de Markthal.
Na de ‘blunderput’, de twee keer zo duur geworden parkeergarage Boymans Van Beuningen, durfde hij Rotterdam in een tweede avontuur te storten en kocht hij de parkeergarage onder de Markthal. Daar werd drie jaar aan gewerkt voordat de Markthal zelf kon worden ontwikkeld.
Ook bijna-naamgenoot Hamith Breedveld, ten tijde van de ontwikkeling van de Markthal partner bij Loyens & Loeff, speelde een opmerkelijke rol. In het plangebied kijkt het kantoor van Loyens op de Blaak uit op de Markthal. In plaats van het project kapot te procederen bedacht hij een de constructie voor tijdelijke erfpacht, anders had Provast de financiering niet op orde gekregen.
Haast vanzelfsprekend komt ook de vermaarde architect Winy Maas van MVRDV aan bod, die alle functies combineerde in de food-kathedraal en daarmee een internationaal befaamde icoon voor Rotterdam realiseerde. Architecten slagen er doorgaans goed in om na realisatie de ‘credits’ op te eisen, dus dat is minder bijzonder dan bijvoorbeeld bouwers. Het boek beschrijft hoe de zogenoemde natte bouwers (Mobilis, Martens en Van Oord) een unieke constructie van onderwaterbeton voor het enorme pand ontwikkelden. Rotterdammers dachten jarenlang dat midden in hun stad een IJsselmeer werd gerealiseerd, maar het was de opmaat voor een verzonken parkeergarage.
Schermutselingen
Het boek besteedt voor de liefhebber van financiële journalistiek veel aandacht aan de schermutselingen achter de schermen. Daarbij speelt een rol dat Nederland veel zeggenschap over vastgoedontwikkeling heeft overgedaan aan Franse beleggers. In 2006 tekent het van origine Rotterdamse Rodamco als belegger het contract voor de Markthal, maar het fonds fuseert en wordt overgenomen door het Franse Unibail. Onder Franse overheersing trekt de winkelbelegger zich in 2009 terug. Ontwikkelaar Corio – met ABP-roots – neemt het over, maar ook dit fonds gaat naar de Fransen. Deze belegger, Klépierre, is aan boord gebleven, maar slaagt er tot op heden nog onvoldoende in om de Markthal goed te managen.
Het boek Markthal Rotterdam – 220 fraai geïllustreerde pagina’s met harde kaft – kan onder de kerstboom of op de koffietafel, maar verdient vooral lezing. Het is te koop voor € 42,50 via webshop www.markthalrotterdam.nl of bij de boekhandel.
